Reconstructie Haarlemmermeer: cursus samenspanning Schiphol/V&W

Begin december zegde het college van B&W van Haarlemmermeer de gemeenteraad toe een reconstructie te zullen maken van de gebeurtenissen die leidden tot het omstreden ‘voorbereidingsbesluit’ van 21 november 2002. Dit gebeurde onder meer omdat staatssecretaris Schultz van Haegen in de Kamer had gezegd dat het initiatief voor dit besluit uit ging van de gemeente. Dit blijkt echter niet juist. B&W schrijven immers in de begeleidende brief (download als PDF): “De druk op de gemeente Haarlemmermeer van Schiphol, LVNL en het ministerie van V&W waren voor het college aanleiding de verantwoordelijkheid te nemen en in te stemmen met een voorbereidingsbeluit.”

Dit besluit werd genomen in een geheime raadsvergadering en had geen ander doel dat het tegengaan van bebouwing door Chipshol van het Groenenbergterrein. De opzet van de gemeente, Schiphol, LVNL en de ministeries van V&W en VROM was om de lopende bouwaanvraag van Chipshol af te keuren op details en vervolgens dezelfde dag nog een besluit te nemen waardoor bebouwing per direct juridisch onmogelijk zou worden. Dit besluit wordt een ‘voorbereidingsbesluit’ genoemd omdat het een situatie die pas op 20 februari 2003 van kracht zou worden ‘naar voren wil halen’, dus per direct wil laten ingaan. Deze situatie is het regime van het LIB (luchthavenindelingsbesluit) dat grote beperkingen oplegt aan bebouwing.

Op 22 november wijst de gemeente de bouwaanvraag van Chipshol af en maakt het besluit wereldkundig via een advertentie in De Volkskrant. De volgende dag wordt het van kracht. Chipshol wordt echter getipt (‘kijk in De Volkskrant’) en dient diezelfde dag nog een nieuwe aangepaste bouwaanvraag in, op de laatste dag dat dat nog kan. Deze kan niet worden geweigerd: de opzet van de samenspanners is mislukt. Nu rest nog slechts één middel om Chipshol het bouwen onmogelijk te maken: een bouwverbod van de Staat op verzoek van Cerfontaine met als argument de verstoring door de bebouwing van de radarfunctie. Dat bouwverbod kwam er op 19 februari 2003 zonder deugdelijk onderzoek.

De reconstructie brengt loepzuiver in beeld hoe de samenspanning tussen Schiphol en de diverse overheden om een concurrent uit te schakelen is verlopen en bestrijkt de periode 3 oktober tot 25 november 2002. Grofweg is de samenspanning te reconstrueren in twaalf stappen:

1. Nadat een beroep van Schiphol tegen de bouwaanvraag is gestrand, treden de gemeente en de luchthaven in overleg hoe ze Chipshol kunnen tegenhouden. Schiphol wint hiertoe advies in van advocaten.

2. Cerfontaine zet de gemeente persoonlijk onder druk de bouwplannen tegen te houden. Argument: de bebouwing zou het gebruik van de Aalsmeerbaan ernstig verstoren en de vliegveiligheid in gevaar brengen.

3. Luchtverkeersleiding Nederland (LVNL) bevestigt de beweerdelijke verstorende werking van de bebouwing en spreekt van ‘desastreuze gevolgen’.

4. Chipshol-concurrent Schiphol Real Estate (SRE) voert de druk op de gemeente verder op. Uit een memo: “De vraag is hoe voorkomen kan worden dat het bouwplan gerealiseerd kan worden.”

5. Het ministerie van VROM coacht de gemeente over hoe de bouwaanvraag van tafel kan. Twee mogelijkheden worden met name onderzocht: het nemen van een voorbereidingsbesluit en vernietiging van de bouwaanvraag door de Kroon. Ook over de schadeloosstelling aan Chipshol wordt al druk nagedacht. Uit een memo: “Er is een werkgroepje van medewerkers van VROM en V&W dat op dit moment e.e.a. uitzoekt. De CEO van Schiphol zal contact opnemen met de staatssecretaris van V&W om e.e.a. onder haar aandacht te brengen.”

6. De advocaat van Schiphol, Niels Koeman van Stibbe, raadt aan om het voorbereidingsbesluit te nemen en ‘de mogelijkheid tot vernietiging achter de hand te houden’.

7. Schiphol en de gemeente overleggen over de schadeloosstelling aan Chipshol. Schiphol zegt toe ‘deze schadevergoeding voor haar rekening te zullen nemen.’

8. B&W van de gemeente beslissen alleen op de ingeslagen weg voort te willen gaan als er zekerheid bestaat dat de gemeente geen financiële risico’s loopt.

9. Schiphol wil toch niet garant staan voor de schade. Intussen gaat in Den Haag de voorbereiding voor een bouwverbod van de Kroon door.

10. Omdat Schiphol eerdere toezeggingen over de garantstelling niet nakomt, moet V&W garant staan, anders komt er geen voorbereidingsbesluit. Uit een email: “V&W heeft ons gevraagd zelf een concept-brief op te stellen m.b.t. het te nemen voorbereidingsbesluit en de verhaalbaarheid van schadeclaims waar zij vervolgens hun akkoord op kunnen geven.”

11. V&W geeft bij monde van de staatssecretaris groen licht: “De gemeente zal voor mogelijke schade voortvloeiend uit het nemen van het voorbereidingsbesluit door het ministerie worden gevrijwaard en dienaangaande worden gecompenseerd.”

12. In een besloten raadsvergadering wordt het voorbereidingsbesluit genomen. Tijdens de vergadering heeft de wethouder Luchtvaartzaken nog telefonisch contact met de DG Luchtvaart van het ministerie.

Drie maanden na het mislukken van deze samenspanning (en een dag voor de inwerkingtreding van het LIB) kondigt de staatssecretaris van V&W een bouwverbod af op het Groenenbergterrein op verzoek van Gerlach Cerfontaine.
Het belangrijkste argument is dat de bebouwing de radarfunctie voor de Aalsmeerbaan op desastreuze wijze zou verstoren. In juni 2005 werd vastgesteld dat de rapportage van LVNL over de verstoring van de radarfunctie onjuist is. Wegens deze bewuste manipulatie van de feiten over de periode 1996-2005 heeft LVNL op 7 maart een dagvaarding gekregen waarin het aansprakelijk wordt gesteld voor een schade van €66,9 miljoen.

Aldus de complete reconstructie van de gebeurtenissen eind 2002.

‹ Terug naar het overzicht